* บทความนี้เป็นส่วนหนึ่งในวิทยานิพนธ์ภาควิชาทฤษฎีศิลป์ตามหลักสูตรศิลปมหาบัณฑิตเรื่อง “ธงชาติไทยในศิลปะร่วมสมัย”
ประเทือง
เอมเจริญ ศิลปินแห่งชาติสาขาทัศนศิลป์ (จิตรกรรม)
ก็เป็นศิลปินอีกคนหนึ่งที่มีผลงานศิลปะในยุคแรก ๆ อยู่ในกลุ่ม ศิลปะเพื่อชีวิต
ซึ่งหลังเหตุการณ์ 6 ตุลา 19 เขาได้สร้างสรรค์ผลงานจิตรกรรมสีน้ำมันที่ได้รับแรงบันดาลใจจากเหตุการณ์ดังกล่าวชื่อ
“บ้ารักชาติ” ขนาด 154 x 137 เซนติเมตรสร้างขึ้นปลายปีพ.ศ.
2519
“บ้ารักชาติ” สีน้ำมัน ขนาด 154
x 137 ซม. (2519)
ที่มา : ประเทือง เอมเจริญ, จิตวิญญาณศิลปะ
: คัดสรรผลงานจิตรกรรมระหว่างปี พ.ศ. 2506-2548
(กรุงเทพฯ
: อัมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง, 2548), 47.
ผลงานชิ้นนี้ของประเทืองปรากฏแถบสีธงชาติไทยในส่วนพื้นหลังของภาพ
เป็นเสมือนริ้วแสงส่องมาเป็นสีธงชาติไทย
ซึ่งตีความได้ไม่ย่ากว่าศิลปินต้องการสื่อถึงธงชาติไทยอันโยงไปถึงชาติไทย
เมื่อรวมกับสัญลักษณ์หัวกะโหลก มือ มีด ลูกระเบิด
และรูปร่างของตัวประหลาดทำให้สวามารถตีความถึงสภาพความเลวร้าย ความอัปยศ
กลิ่นอายของความสูญเสีย และความตายที่ปรากฏขึ้นภายใต้บริบทของชาตินิยมในสังคมไทย
“รัฐธรรมนูญ” สีน้ำมัน ขนาด 80
x 70 ซม. (2541)
ที่มา : ประเทือง เอมเจริญ, จิตวิญญาณศิลปะ
: คัดสรรผลงานจิตรกรรมระหว่างปี พ.ศ. 2506-2548
(กรุงเทพฯ
: อัมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง, 2548), 178.
ในปี พ.ศ. 2541 ประเทืองได้สร้างสรรค์ผลงานจิตรกรรมสีผ้าใบชิ้นหนึ่งที่ปรากฏธงชาติไทยเป็นส่วนประกอบหนึ่งในภาพ
ผลงานมีชื่อว่า “รัฐธรรมนูญ” ขนาด 80 x 70 เซนติเมตร
ภาพริ้วธงชาติไทยพาดผ่านบนพานรัฐธรรมนูญอันเป็นองค์ประกอบหลักของอนุสาวรีย์ประชาธิปไตยซึ่งเป็นสัญลักษณ์ทางการเมืองที่สำคัญในสังคมไทย
และในครึ่งล่างของภาพที่เป็นส่วนพื้นหลังก็ยังปรากฏรูปลักษณ์ธงชาติไทยที่ขมุกขมัว
มีรูทะลุพรุนทั่วไปทั้งผืน
ผลงานชิ้นนี้ศิลปินสะท้อนถึงการเกิดขึ้นของรัฐธรรมนูญฉบับประชาชนปี พ.ศ. 2540
ที่ต้องผ่านความยากลำบากในการต่อสู้ เรียกร้องและสูญเสียสิ่งต่าง ๆ
ในประเทศไทยมากมายกว่าจะได้รัฐธรรมนูญฉบับดังกล่าว
ธงชาติไทยที่ขมุกขมัวและเป็นรูพรุนขาดวิ่นในภาพทั้งสองตำแหน่ง
ไม่เพียงสื่อถึงความเป็นชาติไทยเท่านั้น
หากแต่ด้านหนึ่งยังหมายถึงชีวิตของวีรชนในเหตุการณ์เคลื่อนไหวทางการเมืองอันนับครั้งไม่ถ้วนที่ยอมพลีเพื่อแลกกับความเป็นธรรมและความเป็นชาติที่มีอธิปไตยเป็นของคนทั้งชาติอย่างแท้จริง
ผลงานจิตรกรรม “บ้ารักชาติ” และ “รัฐธรรมนูญ” ของ ประเทือง เอมเจริญ
ได้เน้นการสื่อความหมายด้วยการใช้สัญลักษณ์ของสิ่งที่ชินตาไม่ว่าจะเป็นหัวกะโหลก
ร่างกายมนุษย์ พานรัฐธรรมนูญอันเป็นส่วนประกอบของอนุสาวรีย์ประชาธิปไตย
และธงชาติไทย มาประกอบเข้ากัน ซึ่งการจัดองค์ประกอบในภาพนั้น เน้นกลุ่มของรูปทรงกลางภาพเป็นส่วนสำคัญ
การจัดวางส่วนต่าง ๆ มีเจตจำนงถึงความสมบูรณ์ในการจัดวางทัศนธาตุส่วนต่าง ๆ อย่างเห็นได้ชัด
ประเทือง
เอมเจริญใช้สัญลักษณ์ธงชาติไทยเป็นส่วนประกอบที่สำคัญที่ช่วยสนับสนุนเนื้อหาผลงานให้มีความเชื่อมโยงกับบริบทบทชาตินิยมไทย
โดยเฉพาะผลงานจิตรกรรม
“บ้ารักชาติ”
ที่มีทั้งรูปแบบการนำเสนอและเนื้อหาที่สะท้อนถึงผลเสียอันเกิดจากชาตินิยมที่รุนแรงจนนำไปสู่การสูญเสีย
ซึ่งในกรณีนี้ศิลปินหมายถึงเหตุการณ์ล้อมปราบนักศึกษาและผู้ชุมนุมเหตุการณ์ 6
ตุลาฯ 19 ธงชาติจึงนำไปสู่ความหมายประสมระหว่างชาตินิยมและความเคลื่อนไหวทางการเมือง
ในขณะที่ “รัฐธรรมนูญ”
เป็นผลงานที่ศิลปินจงใจนำเสนอเพื่อสะท้อนความเคลื่อน ไหวทางการเมืองภาคประชาชนเป็นสำคัญ
ในกรณีรัฐธรรมนูญฉบับประชาชนปี พ.ศ. 2540 ซึ่งเป็นผลอันเนื่องมาจากกรณีเหตุการณ์จลาจลในเดือนพฤษภาคม
2535 อีกด้วย
ดังนั้นธงชาติที่ปรากฏจึงเป็นการแสดงสัญญะของชาติไทยโดยตรงอันเชื่อมโยงกับบทบาททางการเมืองของธงชาติไทยเองด้วยเช่นกัน
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น