วันจันทร์ที่ 23 มกราคม พ.ศ. 2560

ในความทรงจำ: ภาพที่เห็นและคนในภาพ

โดย: สุริยะ ฉายะเจริญ (อาจารย์ประจำภาควิชาสื่อดิจิทัล คณะนิเทศศาสตร์ มหาวิทยาลัยสยาม)


            ภาพวาด (Drawing & Painting) เป็นสื่อที่สร้างสรรค์ขึ้นเพื่อทำการสื่อสารด้านความงาม (beauty) อารมณ์ความรู้สึก (emotion) และความคิดหรือมโนทัศน์ (concept) ของศิลปินนับตั้งแต่อดีตมาอย่างยาวนาน การวาดภาพเป็นกระบวนการสร้างร่องรอยของลายเส้นหรือร่องรอยที่หลากหลายลงบนพื้นระนาบหรือพื้นของวัสดุต่างๆ แต่โดยรวมนั้นมีเป้าหมายเดียวกัน คือการกระทำเพื่อสื่อสารข้อความบางอย่างของศิลปินให้ออกมาเป็นรูปธรรมผ่านทัศนธาตุ (visual element) ให้เป็นรูปร่างชัดเจนมากที่สุด

            ภาพวาดใบหน้าคนเหมือน (Portrait) เป็นรูปแบบของภาพวาดที่ได้สร้างสรรค์และพัฒนามาอย่างต่อเนื่องนับตั้งแต่สมัยเรอเนซองส์ (Renaissance: from the 14th to the 17th century) จวบจนปัจจุบัน มนต์ขลังของภาพใบหน้าคนเหมือนไม่ได้อยู่ที่ความเหมือนของโครงสร้างใบหน้าที่ถูกถ่ายทอดออกมาว่าเหมือนอย่างไร หากแต่ความลึกซึ้งของภาพใบหน้าคนเหมือนกลับเป็นอารมณ์และความคิดของศิลปินผู้วาดรูปที่มีต่อแบบที่วาดและภายในสภาวะของจิตตัวเอง ณ ห้วงเวลานั้นว่าเป็นอย่างไรต่างหาก และหากจะยึดถือในแนวทางความคิดเช่นนี้แล้ว ความเหมือนหรือความไม่เหมือนจึงหาใช่สารัตถะอันเติมเต็มประสบการณ์ทางการเห็นไม่ แต่ความรู้สึกและมโนทัศน์หรือความคิดของศิลปินที่ถ่ายทอดออกมานั้นสอดรับกับการตีความของผู้ดูเพื่อกระตุ้นประสบการณ์เชิงสุนทรียะของพวกเขาหรือไม่และอย่างไร

            ผลงานภาพวาดของภาณุพงค์ อ่อนรักษ์ใน "IN MEMORY" Art Exhibition:นิทรรศการศิลปะในความทรงจำ เป็นตัวอย่างที่สำคัญที่นำเสนอถึงมโนทัศน์บางอย่างของศิลปินที่มีต่อภาพถ่ายใบหน้าบุคคล แม้ใบหน้าบุคคลในภาพถ่ายจะแปรเปลี่ยนสื่อมาสู่ภาพใบหน้าบุคคลเหมือนในภาพวาดนั้นจะเป็นใบหน้าของบุคคลที่มหาชนอาจจะคุ้นชินอยู่ไม่น่อย และบุคคลในภาพบางภาพก็มาจากภาพถ่ายที่เป็นภาพจำของสังคมจนเจนตา (stereotype) แต่ผลงานของภาณุพงค์กลับแสดงเจตจำนงที่มิให้ผู้ดูต้องหวนไปหาความเหมือนจริงหรือความไม่เหมือนจริงมากกว่าการตั้งคำถามเชิงอัตนัย (subjectivity) ว่าอะไรคือความหมายแฝง (connotation) ที่ซ่อนอยู่ในภาพที่ปรากฏอันเป็นความหมายตรง (denotation) ที่เกิดจากสัญญะในใบหน้าของบุคคลนั้นๆ
            ศิลปินอาจจะไม่ได้มีวัตถุประสงค์ในการนำเสนอภาพเหมือนเพื่อระลึกถึงบุคคลในภาพ เพราะฉะนั้น ภาพวาดที่ปรากฏจึงไม่ใช่เพื่อระลึกถึงใครบางคนที่สถิตอยู่ในภาพลักษณ์ (image) ของภาพนั้น หากแต่ภาพวาดนั้นกลับกลายเป็นภาพแทน (visual representation) วิธีคิดของสังคมผ่านนัยยะแฝงที่มีบุคคลในภาพนั้นๆ เกี่ยวโยงกับความหมายทางมายาคติ (Mythology) ที่มีผลต่อการขับเคลื่อนทางสังคม ไม่ว่าจะเป็นภาพใบหน้าของนักร้องที่มีชื่อเสียง นักแสดงผู้โด่งดัง นักเขียนผู้เป็นตำนาน นักการเมือง นักปกครอง นักปฏิวัติ หรือบุคคลสำคัญต่างๆ

ภาพใบหน้าของบุคคลเหล่านี้เอง เป็นภาพสะท้อนประวัติศาสตร์การขับเคลื่อนทางสังคมที่มีมาตั้งแต่อดีตที่คนรุ่นปัจจุบันคือทายาทของกระบวนการสร้างความหมายเชิงมายาคติของสังคม โดยที่บุคคลเหล่านั้นคือความทรงจำของวันนี้ หากแต่พวกเขาหรือเธอเหล่านนั้นกลับคือบุคคลอันเป็นภาพแทนของสังคมของโลกในอดีตที่ผ่านมาและผ่านพ้นไป

            ผลงานภาพวาดของภาณุพงค์ อ่อนรักษ์ใน "IN MEMORY" Art Exhibition:นิทรรศการศิลปะในความทรงจำ เป็นนิทรรศการที่รวมผลงานภาพวาดที่อาจจะใช้สัญญะ (sign) ที่ไม่ยากเกินไปนัก ง่ายต่อการทำความเข้าใจในความหมายตรงตัวของภาพที่ปรากฏ หากแต่เมื่อได้พิจารณาถึงบริบทแวดล้อมย่อมจะเห็นเนื้อหาอันแฝงเร้นที่น่าสนใจ ผลงานของเขาจึงสะท้อนวิถีคิดของคนปัจจุบันที่เห็นความเป็นไปของสังคมผ่านบรรพบุรุษที่อยู่ในรูปแบบของบุคคลต่างๆ ในสังคม

แม้ความทรงจำจะเป็นเรื่องของจิตที่อยู่ในสภาวะของอัตวิสัย แต่การที่จะมีความทรงจำร่วมกันย่อมสามารถที่จะเกิดขึ้นได้ แม้ความทรงจำนั้นๆ อาจจะเข้มหรือจางแตกต่างกัน หรือความทรงจำนั้นๆ อาจจะตีความหมายได้แตกต่างกันคนละมุมเลยก็ได้ แต่อย่างน้อยผลงานของศิลปินท่านนี้ก็ทำให้เรานึกถึงใครบางคน เพลงบางเพลง สถานที่บางที่ เรื่องเล่าบางเรื่อง คำบางคำ เหตุการณ์บางเหตุการณ์ และสิ่งต่างๆ ที่หลากหลาย ในแง่มุมที่แตกต่างกันไปตามประสบการณ์ของผู้ดูแต่ละคน



 
..............
บทความนี้ประกอบนิทรรศการศิลปะในความทรงจำ "IN MEMORY" Art Exhibition โดยภาณุพงค์ อ่อนรักษ์ ซึ่งจัดแสดงในวันที่ 10 กุมพาพันธ์ - 10 มีนาคม พ.ศ.2560 (ปิดวันจันทร์) เปิดงานวันที่ 10 กุมพาพันธ์ 2560 เวลา 18.30 - 21.00 น. ณ Art Café’ by Brown Sugar @ BACC ชั้น 1 หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร

ไม่มีความคิดเห็น:

แสดงความคิดเห็น